Genderneutraliteit als dwaalspoor: waarom emancipatie niet zonder mannelijk en vrouwelijk kan

Genderneutraliteit is sinds een aantal jaar hét nieuwe ideaal in de emancipatie van seksualiteit en gender. Dat blijkt onder andere uit het feit dat steeds meer jongeren zich identificeren als non-binair, een label dat is voortgekomen vanuit de overtuiging dat het duale onderscheid tussen mannelijk en vrouwelijk in zichzelf onderdrukkend is. Steeds meer richt de genderemancipatie zich daarom op het wegpoetsen van deze dualiteit. Maar het ideaal van genderneutraliteit heeft een wankele wetenschappelijke basis in achterhaalde monodisciplinaire sociologie. Bovendien ontneemt dit ideaal ons elementaire taal die we juist hard nodig hebben in de strijd tegen het heteronormatieve patriarchaat. De nog kwetsbare emancipatie van de LHBTI-groep dreigt hiervan de grote verliezer te worden. Het is daarom tijd om de non-binaire mens in te ruilen voor de androgyne mens.

Het genderneutrale en non-binaire denken is aan een opkomst bezig in de genderemancipatie, en is zich op allerlei manieren aan het specialiseren en vertakken.
Simone de Beauvoir (1908–1986) legde met haar boek The Second Sex een belangrijke basis voor de modere genderwetenschappen.
Judith Butler legt in deze korte kennisclip haar baanbrekende denken over “gender als performance” uit: ons gedrag bepaalt onze gender, en niet andersom.
In de wetenschapsfilosofie woedde decennialang een discussie tussen harde / positivistische opvattingen over wetenschap enerzijds, en zachte / constructivistische opvattingen over wetenschap anderzijds. Dit vertaalt zich in het genderdebat in de strijd tussen essenialisme en constructivisme.
Bruno Latour werd in de sociale wetenschappen beroemd met zijn ‘principle of generalized symmetry’: hij liet zien dat mensen en materiële zaken (non-humans) gelijkwaardige actoren zijn in sociale netwerken, en dat zij beide evenveel handelingsvrijheid hebben. In het Latouriaanse denken zorgt de focus op non-humans ervoor dat de wetenschapper niet kan doorslaan in constructivistisch denken.
De wereldberoemde primatoloog Frans de Waal schreef onlangs een boek over gender, waarmee hij wilde interveniëren in het maatschappelijke debat over gender. Hij stelt dat de flexibiliteit van gender tegenwoordig vaak overschat wordt.
Het werk van evolutiebioloog Roughgarden (zelf transvrouw) werd aanvankelijk verketterd, maar inmiddels is haar inzicht dat seksuele selectie meer om socialiteit dan om voortplanting gaat steeds breder omarmd in haar vakgebied.
Robert Stoller deed revolutionair werk voor LHBTI in de psychoanalyse. Met zijn analyses van transgenders, intersekse personen en drag queens wilde hij laten zien dat deze mensen niets mankeert, maar dat hun mentale problemen voortkomen uit de heteronormatieve samenleving die hen niet accepteert.
De animus en de anima zijn centrale archetypen in de baanbrekende analytische psychologie van Carl Jung.
Antropologen hebben uitgebreid onderzoek gedaan naar genderverhoudingen in inheemse culturen, en kwamen tot de conclusie dat het onderscheid tussen man en vrouw daar veel minder vastligt en minder traditioneel is ingevuld dan in de Westerse cultuur.
De letters die worden toegevoegd aan LHBTI en de vele sub-identiteiten die inmiddels ontwikkeld zijn, zijn voor het grote publiek moeilijk bij te houden.

“Ik geloof niet, dat je de begrippen ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ ooit kunt afschaffen, evenmin als je het mannelijk en het vrouwelijk lichaam ooit kunt afschaffen. Waarom? Omdat die begrippen horen bij het ‘natuurgebeuren van de ziel’. Zolang de mens op aarde wandelt heeft zij het sexe-verschil waargenomen. […] Het geeft ook niets. Wat wel iets geeft is de waardering die vervolgens aan die reeksen tegenstellingen wordt gehecht. […] Met de waardering gaat het fout. De ene helft van de tegenstelling wordt systematisch hoger gewaardeerd, ten koste van de andere. Dat is de kern van het patriarchaat.

Het afschaffen van de begrippen ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ is — afgezien van het feit dat het onmogelijk is — een doorzichtige truc met de taal. Wanneer je afspreekt dat je deze begrippen niet meer zult gebruiken, zal de degradatie van het vrouwelijke toch doorgaan, met dit verschil, dat zelfs het instrument waarmee wij daarover kunnen praten en denken ons is ontnomen. De taal verandert alleen, als de werkelijkheid verandert. Dat proces is niet omkeerbaar. Het patriarchaat kan niet uitgeroeid worden door een paar kunstgrepen in de taal of door een paar afspraken die niets kosten.”

Transgenders zijn de kwetsbaarste subgroep binnen de LHBTI-groep: zij ervaren veel discriminatie en zijn vaak depressief, suïcidaal en eenzaam.
Een einde aan gedwongen medische behandelingen is een belangrijk speerpunt voor de interseksebeweging. Zij trekken samen met transgenders op voor een medische wereld die hun eigen behoeften centraal stelt.
Androgynie is een vruchtbaarder concept om te werken aan emancipatie voor genderdiversiteit dan non-binair.

--

--

Ethnographer, entrepreneur, lecturer; looking for world peace

Get the Medium app

A button that says 'Download on the App Store', and if clicked it will lead you to the iOS App store
A button that says 'Get it on, Google Play', and if clicked it will lead you to the Google Play store